2020 жылғы 23 қазанда Қазақстандық денсаулық сақтау қызметкерлерінің салалық кәсіподағы (ҚДСҚСК) мен Республикалық денсаулық сақтауды дамытудың орталығы (РДСДО) «COVID-19 коронавирусына қарсы күресте эпидемияға қарсы шараларға қатысқан медицина қызметкерлерін әлеуметтік-экономикалық қолдау мәселелері туралы. Проблемалары мен болашағы» дөңгелек үстелін өткізді. Дөңгелек үстелге Қазақстан Республикасы министрліктерінің, халықаралық ұйымдардың, практикалық денсаулық сақтаудың, үкіметтік емес, коммерциялық емес және коммерциялық ұйымдардың өкілдері қатысты.
Дөңгелек үстел басталмас бұрын, Қазақ ұлттық өнер университетінің студенттеріне, ауыр коронавируспен (https://www.youtube.com/watch?v=KIjqQxo629M&fbclid=IwAR1GkktYNrROpbDS1V80AeiDjVSFuOEeRmeP7am5Ae6CylH_kJ_dWu0iwHM) қарсы күреске қатысқан медицина қызметкерлеріне арналған әннің авторлары мен орындаушыларына алғыс хаттар тапсыру рәсімі өтті. Сондай-ақ, Өнер университетінің ректоры Айман Мұсаходжаеваға ризашылық білдірілді.
Дөңгелек үстелді ҚДСҚСК төрағасы Бақытжан Тәжібай, Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі қоғамдық кеңесінің мүшесі, профессор Серік Ибраев және РДСДО бас директоры Қанат Төсекбаев құттықтау сөздерімен ашты. Олар өз сөзінде медицина мамандарының адамдардың өмірін сақтаудағы рөлі мен жұмыс орындарындағы жұқтыру қаупі үшін өтемақылар мен үстемелерді төлеу кезінде жұмысшыларды қамту проблемаларын ашудың маңыздылығын атап өтті. Сондай-ақ, ҚДСҚСК төрағасы жағдайды бағалау үшін жұмыс орындарында инфекцияның себептерін тексеру үшін эпидемиялық тексерудің жүргізілмейтінін баса айтты.
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі Ғылым және адами ресурстар департаментінің директоры Гүлназ Таңатарова өңірлерде кадрлардың жетіспеушілігі және жаңадан келген мамандарға әлеуметтік төлемдердің өсуі туралы айтты. Денсаулық сақтау басқармаларының есептері бойынша 2020 жылдың 1 қазанындағы жағдай бойынша жалпы кадрлардың жетіспеушілігі 3899 штат бірліктерін құрайды, әсіресе жалпы тәжірибе дәрігерлері жетіспейді – 624. Жастар жылы аясында, сондай-ақ қазіргі пандемияда мамандарды аймақтарға тарту үшін 70 АЕК 100 АЕК-ке дейін көтерілді.
Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігі Әлеуметтік медициналық сақтандыру қорының медициналық көмекті сатып алуды ұйымдастыру департаментінің директоры Светлана Пономарева тәуекел тобына жататын медицина қызметкерлеріне қордың қаражат бөлуі туралы ақпаратпен бөлісті. Қор төлемдерді тәуекел топтары бойынша жүзеге асыратындығы, оны ҚР Денсаулық сақтау министрлігі құрған арнайы комиссия құратындығы айтылды. Әр аймақтың төрайымдары – медициналық ұйымдардың өздері ұсынған жұмысшылар тізімін қарастыратын әкім орынбасарлары. Хаттама жасалады, оған сәйкес төлемдер жасалады. Жалпы, бүгінгі күнге дейін 83 миллиардтан астам теңге бөлінді.
Еңбек қауіпсіздігін нығайту, жұмыс режимдерін реттеу, әлеуметтік әділеттілік пен әлеуметтік кепілдіктерді қамтамасыз етудің маңыздылығы халықаралық өкілдердің – Халықаралық еңбек ұйымының әлеуметтік қорғау жөніндегі маманы Жасмина Папаның және Еуропалық мемлекеттік қызмет кәсіподақтары федерациясының (ЕМҚКФ) Ресей және Орталық Азия бойынша суб-аймақтық хатшысы Жанькевич Ольганың баяндамаларында атап өтілді.
Қазақстан ХЕҰ-ның 24 конвенциясын ратификациялады. Мемлекеттерге мейіргерлік персоналдың жұмыспен қамтылуы және еңбек және тұрмыстық жағдайлары туралы 149-конвенцияның нормаларына сәйкес еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша шаралар қабылдау қажет екендігі атап өтілді. РДСДО бас директоры Қ.Төсекбаевтың айтуынша, орташа медициналық персонал инфекцияға көп ұшырайды. Сонымен қатар, осы қызметкерлердің еңбек жағдайымен қамтамасыз етілуін бағалау үшін жүргізілген медициналық қызметкерлер арасындағы әлеуметтік сауалнама нәтижелері бойынша респонденттердің 74% -ы ЖҚҚ-мен жеткілікті қорғалған деп жауап берді. Ол сонымен бірге медицина қызметкерлеріне бір реттік төлем емес, ай сайынғы төлем жасау керектігін атап өтті.
Б.Тәжібай да әлеуметтік төлемдер туралы айтты. Егер бастапқыда медицина қызметкерлерін әлеуметтік қолдау мақсатында 35 миллиард бөлу жоспарланған болса, іс жүзінде 80 миллиард теңгеден астам қаражат бөлінді. Алайда көптеген жұмысшылар (4 мыңға жуық) жеңілдіктер мен үстемеақылар ала алмады, сонымен қатар, «қызыл аймақта» жұмыс істегенімен, тәуекел топтарына енбеген мамандықтар бар (бұл жалпы жұмысшылар, электриктер және т.б.). Сонымен қатар, кәсіподақ төрағасы бұрын көтерілген проблемаларды тағы бір рет айтты: медициналық қызметкерлерді ЖҚҚ-мен қамту; аурудың белгілерінің болуына қарамастан медициналық қызметкерлерге ПТР диагностикасын ақысыз өткізу мүмкіндігінің болмауы; қызметкерлерді еңбек демалысына ақысыз кетуге мәжбүрлеу; жұқтыру қаупін азайту үшін жұмыс және демалыс жағдайларының болмауы; кадрлардың резервтерін даярлау қажеттілігі және аурушаңдықтың жоғары өсуі кезеңінде оларды эпидемияға қарсы шараларға үйрету. Сондықтан, КВИ-мен күресте эпидемияға қарсы іс-шараларға қатысатын денсаулық сақтау қызметкерлеріне қаржылай қолдау көрсету тәсілін қайта қарау және КВИ таралуын болдырмау шараларын жүзеге асыратын және / немесе КВИ-мен ауыратын науқастарды емдейтін барлық персоналды материалдық ынталандыратын еңбек жағдайлары үшін төлемдер жүйесін енгізу ұсынылды және де жалақыны 75%-ға көтеру. Осыған байланысты бірқатар нормативтік құжаттарға түзетулер енгізілу қажет: санитарлық-эпидемиологиялық талаптарды ұйымдастыру туралы, денсаулық сақтау ұйымдарын қаржыландыру туралы, бір реттік төлем төлеу туралы және т.б.
Али Нұрғожаев, ДДҰ-ның Еуропалық аймақ жөніндегі тұрақты комитетінің мүшесі, көтерілген мәселелерді шешу үшін медициналық қызметкерлердің кәсіби жауапкершілігін сақтандыруды енгізуді, денсаулық сақтау қызметкерлерінің жұмыс орындарында жұқтыру қаупін анықтау әдістемесін бекітуді, оқыту жүйелі тәсілін енгізуді, симуляциялық орталықтарды ашуды және медициналық ұйымдар арасында басқа елдерден келген гуманитарлық көмекті тарату тәртібін бекітуді, медициналық қызметкерлердің құқықтарын қорғау үшін ҮЕҰ құруды ұсынды.
Мұндай ҮЕҰ-ның қажеттілігін алғашқы медициналық-санитарлық көмек қауымдастығының президенті Төлебай Рахыпбеков те көтеріп, көтерілген мәселелерді шешу үшін кәсіподақтарды күш біріктіруге шақырды.
Лейла Даирбаева, оңалту маманы, «Медконструктор» коммерциялық емес консорциумының өкілі еңбек нарығындағы проблемалар, яғни жұмыс беруші мен жұмысшы арасындағы қатынастар туралы айтты. Әлеуметтік сауалнамалардың нәтижелері бойынша басқа жұмыс іздеудің себептері төмен жалақы, кеңсенің орналасқан жері, даму мүмкіндігі мен бастықпен қарым-қатынастың болмауы болып табылады. Дамыған елдерде, егер қазіргі кезде қызметкерлер үшін «дауысының естілуі» маңызды болса, яғни маңызды мәселелерді шешуге қатысу, ал Қазақстанда қызметкерлер ұйымда қанша жұмыс істегілері келетіндігі туралы ойланады – бұл 1990-шы жылдардағы қызметкерлердің басындағы сұрақ. Сондықтан, қызметкерлерге белгілі бір өкілеттіктер мен ресурстарды беріп, еңбек жағдайларына қанағаттанушылықты және қызметтің көшбасшылығы қажеттілігін үнемі бағалауды жүргізу қажет.
Жалпы, дөңгелек үстелге қатысушылар медицина қызметкерлерінің құқықтарын қорғаудың көптеген мәселелерін қамтыды және оларды шешу жолдарын ұсынды.
Пандемия дүниежүзілік денсаулық сақтауды ұйымдастырудағы және әр елдегі жекелеген жүйелік кемшіліктерді көрсетті, жаңа мақсаттар мен міндеттерді қойды, олар еңбек қауіпсіздігі, медициналық қызметкерлердің денсаулығы мен өмірін сақтау бойынша жоғары талаптарды, оларды моральдық және әлеуметтік-экономикалық тұрғыдан қолдауды ұйымдастыруда талап етеді.
